اسلام دین (وسط) نه افراط ونه تفریط :

 با شناخت واقعی  که از اسلام  وجود دارد میتوان گفت که در اسلام یک حالت اعتدال و انضباط معنوی و اخلاقی درهمه امور حکمفرمایی میکند و از نظراسلام هر دو طرف افراط و تفریط نا پسند ونا مطلوب بوده بهر طرف که انسان از این دو حالت کشانیده شود از راه اعتدال به صوب انحراف کشیده میشود لذا میبینید حتی عبادت و ریاضت مطلق را اسلام نستوده و از صوم و صال (روزه دائمی) پیروانش را منع کرده و تحریم مشروعات و طیبات زندگی را برپیروانش جایز ندانسته(2)  جوگی گر ی و مرتاض گری را حرام قطعی میداند. عبادات اسلامی را با مناسک و طرز خاصی (منصوصی) بر پیروانش امر کرده، زنار بستن و طناب سیاه برگردن نمودن، تعذیب نفس و به سر و صورت کوبیدن را منع مینماید. استفاده مشروع جنسی (ازدواج) را نسبت به تجرد ترجیح داده و پیروان خویش را بر آن تشویق و ترغیب نموده استفاده از طیبات و حلال های خداوندی را امر کرده و زینت های زندگی را حرام و ناجائز نمی شمارد، ولی غرق گردیدن افراطی انسان در لذات و شهوات زندگی و فراموش ساختن خویشتن خویش به حدی که همة وقت را غرق در خوردن، آشامیدن و شهوترانی کردن سپری نموده و از خود و خدا و جامعة خویش بریده و به کام شهوات و لذات سقوط کرده باشد را هم نمیپذیرد. لذا میبینید در اسلام در همة امور یک حالت میانه روی (اعتدال و انضباط معنوی) حاکمیت دارد. اسلام نمیخواهد پیروانش انسانهای لات و تنبل، بی تحرک و بی پروا، لمپن و لاابالی باشند، چنانچه قبول ندارد که انسانهای منزوی، خشک، مقدس مآب، و گوشه گیر نیز از جامعه بدور باشند. 

اسلام با این طرز روش و برخورد عاقلانة خویش در قبال مردم در مدت اندک زمانی در نفوس و قلوب مردم جای پیداکرده و راه تأثیر گزاری خویش را بر افکار و ذهنیت افراد و جوامع بشری بخوبی شناخته و در روح و روان انسان ها و در داخل جوامع بشری نفوذ خویش را تثبیت کرده. توان و استعداد انسانها را مورد نظر و مطالعه قرار داده و چیزهای مالایطاق را از انسان مطالبه نکرده. و به خواسته های فطری و نیازمندی های طبیعی انسان و جامعه ابراز علاقه نموده و انهارا از خود نرانده، بلکه به آنها جواب مثبت داده و با همه عظمت، رفعت، طهارت و معنویتی که داشته در عالم فضا باقی نمانده بلکه سیر خود را بسوی زمین پیدا کرد و در زمین قابلیت تطبیق را پیدا نموده است خصوصیات فطری انسانها را با همه مقتضیاتش مورد توجه و درک همه جانبه خویش قرار داده است زمانی که انسان دید که در مسیر فطرت حقیقی خویش قرار گرفته و نیازمندی های طبیعی و غرائز انسانی او در پرتو دساتیر و احکام جاویدانه اسلام مطابقت مینماید لزوماً به این دین گردن نهاد و از او پیروی کرده و عملاً استعداد های خدادای خویش را برای تکامل زندگی انسانی خویش مورد بهره برداری بیشتر وبهترنیز قرار داده است. 

چنانچه بیش از یکهزار و چند صد سال از عمر اسلام عزیز میگذرد و هنوز این دین، هر روز نسبت به روز دیگر روبه پیشرفت و توسعه است و در جهان امروزی ما پیروان بیشتری را به خود پیدا کرده. نه تنها پیروان سنتی و ارثی بلکه انسانهای متفکر و اندیشمندی که با فکر و اندیشة خویش راه اسلام را پسندیده و برگزیده اند که اگر این جریان به همین منوال تعقل و اعتدال به جلو رود امیدواری زیادی است که همه جهان را روزی اسلام زیر پوشش نورانی خویش قرار دهد. ولی اگر خشونت طلبی ها، افراطگرایی ها، خودکشی ها، ماجراجویی ها و انزواگری ها جای تعقل و برخورد اندیشمندانه اسلام را بگیرد و به جای منطق و استدلال راه جنگ و خشونت گرایی انفجار و انتحار پیشه شود یقیناً به آن اهداف و آرمان اصلی اسلام که همانا تکامل انسان و سیر او (الی الله) است نخواهد رسید و در بین راه به مشکل گیر خواهد ماند و به گفتة شاعر که میگوید :

                   ترسم به کعبه نرسی ای اعرابی 

               کاین ره که تو میروی به ترکستان است.

باعرض احترام سید محمد خیرخواه